Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy, w wyroku z dnia 9 października 2024 r. (sygn. akt I SA/Bd 419/24), odniósł się do kwestii skutków rezygnacji ze zwolnienia od podatku VAT przy sprzedaży nieruchomości zabudowanej. Kluczowe było ustalenie, czy wobec braku ustawowej formułki (oświadczenia stron) o rezygnacji ze zwolnienia w akcie notarialnym, strony skutecznie zrezygnowały ze zwolnienia z VAT, co dawało nabywcy nieruchomości prawo do odliczenia VAT od zakupu nieruchomości.
Stan faktyczny
Spółka złożyła wniosek o interpretację podatkową dotyczącą skutków sprzedaży nieruchomości na gruncie VAT. Przedmiotem transakcji była nieruchomość zabudowana, której sprzedaż co do zasady podlega zwolnieniu z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT. Jednakże strony transakcji zdecydowały się na rezygnację z tego zwolnienia i wybór opodatkowania. W akcie notarialnym zawarto cenę sprzedaży w kwocie brutto, obejmującej VAT oraz wskazano stawkę i kwotę VAT, a sprzedający oświadczył, że transakcja podlega opodatkowaniu według stawki 23%. W akcie notarialnym były wskazane także numery NIP stron oraz lokalizacja nieruchomości, ale nie znalazło się w nim jednak expresisis verbis stwierdzenie, że „strony zgodnie oświadczają, iż rezygnują ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 10 i 11 ustawy o VAT. Po dokonaniu transakcji została wystawiona faktura VAT a nabywca zapłacił ją w całości. Nabywca, będący czynnym podatnikiem VAT, zamierzał wykorzystywać nieruchomość do działalności gospodarczej opodatkowanej VAT. Zbywca nieruchomości uiścił kwotę VAT od sprzedaży nieruchomości do Urzędu Skarbowego (US), ale nabywca uzyskał z US informację, że jego deklaracja z wykazaną nadwyżką VAT do zwrotu nie zostanie przyjęta przez US do czasu uzyskania pozytywnej interpretacji podatkowej.
Decyzja organu podatkowego
We wniosku o interpretację nabywca stanął na stanowisku, iż wskutek rezygnacji ze zwolnienia z VAT ma prawo do odliczenia podatku naliczonego od zakupu nieruchomości zabudowanej zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (DKIS) uznał stanowisko nabywcy za nieprawidłowe. Organ wskazał, że w akcie notarialnym brakowało jednoznacznego oświadczenia o rezygnacji ze zwolnienia, a sama deklaracja opodatkowania VAT nie jest wystarczająca. Zdaniem organu, podanie ceny netto, stawki i kwoty VAT w akcie notarialnym nie spełnia wymogu złożenia zgodnego oświadczenia o wyborze opodatkowania VAT. W konsekwencji transakcja została uznana za zwolnioną z VAT, a nabywcy odmówiono prawa do odliczenia podatku naliczonego VAT. Nabywca złożył skargę na wydaną interpretację.
Argumentacja Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
WSA w Bydgoszczy uchylił w całości interpretację organu, podkreślając, że analiza treści aktu notarialnego jednoznacznie wskazuje na zamiar stron rezygnacji ze zwolnienia i wyboru opodatkowania transakcji. Sąd zwrócił uwagę na kilka kluczowych aspektów:
- Treść aktu notarialnego – W akcie notarialnym znalazły się zapisy o wartości brutto transakcji, zawierającej podatek VAT, oraz o niepobraniu przez notariusza podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC), co wynikało z opodatkowania VAT-em transakcji. Dodatkowo faktura sprzedaży zawierała podatek VAT, który został zapłacony przez nabywcę.
- Brak formalizmu w oświadczeniu o rezygnacji z VAT – Sąd podkreślił, że z treści tych przepisów nie wynika, aby oświadczenie obejmowało wprost wskazanie, że strony umowy „rezygnują ze zwolnienia” i „wybierają opodatkowanie” w rozumieniu art. 43 ust. 10 pkt 2 lit. b ustawy o VAT. Sąd wskazał, iż dla oceny skuteczności oświadczenia decydujące jest czy strony w treści aktu notarialnego w sposób wystarczający wyraziły wolę opodatkowania dostawy przedmiotowo zwolnionej, co w powyższej sprawie miało miejsce.
- Znaczenie woli stron – Wyrażona w akcie notarialnym wola stron była wystarczająco jasna i jednoznaczna. Opodatkowanie transakcji zostało jasno określone przez wskazanie wartości netto i VAT oraz poprzez wystawienie faktury. Sąd stwierdził, że nadrzędny jest rzeczywisty zamiar stron, a nie rygorystyczne spełnienie formalności, które wcale z przepisów ustawy o VAT nie wynikają.
W związku z powyższym Sąd uchylił interpretację. Wyrok jest nieprawomocny.
Konsekwencje wyroku
Wyrok WSA ma przełomowe znaczenie dla podatników dokonujących transakcji sprzedaży nieruchomości. Pokazuje, że w przypadku rezygnacji ze zwolnienia z VAT kluczowe jest jednoznaczne ujawnienie woli stron w akcie notarialnym, ale nie ma potrzeby użycia sformułowań typu: „strony umowy rezygnują ze zwolnienia i wybierają opodatkowanie”, gdyż z przepisów ustawy o VAT nie wynika, iż są one koniecznie. Oznacza to, że jeśli z treści aktu notarialnego wynika zamiar opodatkowania transakcji, organy podatkowe powinny to uwzględnić.
Sąd podkreślił również, że niedopuszczalne jest przedkładanie formalizmu ponad rzeczywisty sens transakcji. W rezultacie, skoro strony zgodnie wyraziły wolę opodatkowania i transakcja została rozliczona i odprowadzono VAT, to nabywca ma prawo do odliczenia podatku naliczonego.
Podsumowanie
Wyrok WSA w Bydgoszczy pokazuje, że organy podatkowe powinny tak interpretować przepisy, tak aby uwzględniać faktyczny zamiar stron, a nie jedynie formalne zapisy. Tym samym, dla skutecznej rezygnacji ze zwolnienia z VAT, kluczowe jest jasne określenie warunków opodatkowania w akcie notarialnym i zgodność działań obu stron transakcji z deklarowaną intencją.
Jest to bardzo istotne, gdyż organy podatkowe w takich sprawach z jednej strony odmawiają prawa do odliczenia VAT, a z drugiej strony nie stwierdzają nadpłaty VAT po stronie zbywcy nieruchomości, który przecież wpłacił VAT do urzędu skarbowego. Jeśli bowiem US twierdzi, iż rezygnacja z VAT jest nieskuteczna, to znaczy, iż podatek VAT został wpłacony przez zbywcę nieruchomości bez podstawy prawnej (bo czynność była zwolniona z VAT) i powinien zostać zwrócony przez US. Oczywiście w praktyce urzędy skarbowe przetrzymują podatek VAT mimo, iż odmawiają nabywcy prawa do zwrotu VAT.
Nasza kancelaria reprezentowała w powyższej sprawie nabywcę nieruchomości. Cieszymy się, iż mogliśmy się przyczynić do poprawy sytuacji podatników (przedsiębiorców) w Polsce. Kwestia skuteczności oświadczenia o rezygnacji ze zwolnienia z VAT budzi bowiem liczne spory z urzędami skarbowymi.
Kilka dni temu kolejny podatnik zwrócił się do Naszej kancelarii o pomoc, gdyż urząd skarbowy odmówił mu prawa od odliczenia VAT twierdząc, iż nie doszło do skutecznej rezygnacji ze zwolnienia z VAT. Jak mawiał klasyk „Dopóki piłka w grze ….”